APOSTOŁOWIE
- Szymon Piotr (Kefas), syn Jonasza, rybak z Betsaidy
Piotr miał żonę, wraz z nim też mieszkała jego teściowa. Andrzej Apostoł był jego bratem. Tradycja uznaje, że żoną Piotra była św. Perpetua, a ich małżeństwo miało trwać ponad 50 lat. Ich córką miała być św. Petronela, na którą wskazuje m.in. Martyrologium Rzymskie.
Według Ewangelii, Szymon był synem Jana (Jony), a bratem Andrzeja. Pochodził z Betsaidy nad jeziorem Genezaret. Do ok. 31 roku był rybakiem w Kafarnaum w Galilei, a następnie uczniem i apostołem Jezusa.
Piotrowi przypisywane jest autorstwo dwóch listów, włączonych do kanonu Nowego Testamentu
Tradycja głosi, że Piotr zginął w Rzymie na Wzgórzu Watykańskim. Zginął męczeńsko na krzyżu głową w dół (na własną prośbę), ponieważ mówił, iż nie jest godzien umrzeć jak Chrystus. Senator Marcellus, wierny uczeń Piotra, zdjął go z krzyża i pochował we własnym grobowcu. Później na tym miejscu postawiono kościół. Dziś, według tradycji, w tym miejscu stoi Bazylika św. Piotra
***
- Andrzej, brat Piotra, rybak z Betsaidy
Andrzej pochodził z żydowskiej rodziny rybackiej z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim(Jezioro Tyberiadzkie; również Genezaret), mieszkał w Kafarnaum razem z bratem (św. Piotrem) i jego teściową. Początkowo był uczniem Jana Chrzciciela. Pod jego wpływem poszedł za Jezusem Chrystusem, gdy ten przyjmował chrzest w Jordanie. Andrzej przystąpił do Chrystusa wraz ze swoim bratem.
Za swe nauki apostoł Andrzej został skazany na śmierć męczeńską, którą poniósł w greckim Pátrai (obecnie Patras), według różnych źródeł, w 62, 65 lub 70 roku.
Rozpięto go na krzyżu mającym kształt litery X. Jest to pierwsza litera słowa „Chrystus” w języku greckim od Χριστός, 'Christos' (Pomazaniec). Krzyż został później nazwany krzyżem świętego Andrzeja.
***
- Jakub (zwany Większym), syn Zebedeusza
Jakub zwany Większym był synem Zebedeusza i Salome. Jego młodszym bratem był św. Jan Ewangelista. Obaj byli rybakami mieszkającymi nad Jeziorem Galilejskim. Jan Ewangelista podaje, że byli wspólnikami św. Piotra Apostoła. Ich matka, Salome, należała do grona niewiast, które w niektórych okresach publicznej działalności Jezusa towarzyszyły Mu i usługiwały.
***
- Jan Ewangelista, syn Zebedeusza, brat Jakuba
Urodzony prawdopodobnie w Betsaidzie, jako syn Zebedeusza i Salome, młodszy brat św. Jakuba Starszego. Według ewangelii był rybakiem nad Jeziorem Galilejskim(Genazaret, Kinneret), powołany został przez Jezusa na ucznia wraz ze św. Piotrem i św. Andrzejem w czasie wspólnego połowu ryb. Uważany jest za najmłodszego z apostołów i umiłowanego ucznia Chrystusa. Św. Jan Apostoł był najpierw uczniem św. Jana Chrzciciela. Za radą mistrza został uczniem Jezusa.
***
- Filip z Betsaidy
Pochodził z Betsaidy i uważa się, że był żonaty oraz ojcem kilku córek. Wymieniany w Ewangelii św. Jana Filip był uczniem Jana Chrzciciela i przyjacielem św. Andrzeja. Jako piąty wymieniany jest w gronie wybranych przez Jezusa Chrystusa apostołów.
O jego losach po wniebowstąpieniu nic pewnego nie można powiedzieć. WedługHistorii Kościelnej Euzebiusza z Cezarei zmarł w Hierapolis (to samo źródło podaje, że tam też zmarły jego dwie córki).
Tradycja wschodnia podaje, że Filip głosił Ewangelię w krainie Partów, Grecji, Scytii (okolice Donu i Dniepru), Lidii, Frygii (Azja Mniejsza) i Azocie. Został powieszony na słupie w Hierapolis, we Frygii, w 80 roku n.e. Inna relacja podaje, iż został ukrzyżowany i ukamienowany.
***
- Bartłomiej – Natanael z Ptolemaidy
Bartłomiej wymieniany w Ewangeliach Mateusza , Marka, Łukasza, a także Dziejach Apostolskich (Dz 1, 13), utożsamiany jest z pojawiającym się u Jana Natanaelem. Jeśli rzeczywiście Bartłomiej był tożsamy z Natanaelem, to wyróżniał się w gronie apostolskim dobrym wykształceniem. Możliwe jest, że poprzez znajomość z Natanaelem Jezus został zaproszony na wesele w Kanie Galilejskiej. Z apokryfów o św. Bartłomieju zachowały się Ewangelia Bartłomieja i Apokalipsa Bartłomieja. Znana jest jednak w dość drobnych fragmentach. Zachował się również obszerniejszy apokryf Męka Bartłomieja Apostoła. Według niego Bartłomiej miał głosić Ewangelię w Armenii, a także w Indiach, Arabii, a nawet w Etiopii. Podobno miał nawrócić brata króla Armenii, Polimpiusza. Z rozkazu króla Astiagesa pojmano Bartłomieja w mieście Albanopolis (obecne Emanstahat). Był męczony, rozpięty na krzyżu głową w dół, żywcem obdarty ze skóry, ukrzyżowany, a następnie ścięty.
***
- Tomasz (zwany Didymos)
Według Biblii nie było go podczas ukazania się zmartwychwstałego Chrystusa apostołom. Gdy potem opowiadali mu o tym, nie chciał im uwierzyć, ale postawił warunek, że uwierzy, kiedy sam zobaczy Jezusa i dotknie Jego ran. Gdy Jezus pojawił się ponownie, poprosił nieufnego Tomasza, aby włożył palce w miejsca po zadanych ranach. Tomasz zdumiony wypowiedział słowa: Pan mój i Bóg mój.
Imię Tomasz, podobnie jak imiona Filip i Andrzej, odbiegają od imion większości apostołów, które są teoforyczne, czyli zawierające w sobie imię Boga. Forma hebrajska t'om i aramejska t'oma oznacza bliźniaka i została przetłumaczona na grecki jako didymos, co też oznacza bliźniaka. Nie wiemy jednak, czyim bliźniakiem był Tomasz Apostoł. Według legendy miał brata Eleazara lub siostrę Lizję (Lidia). Według gnostyków miał być on bratem bliźniakiem Jezusa, któremu ten objawił najwyższą prawdę o Bogu. Nie wiadomo też nic o jego pochodzeniu, rodzinie i zawodzie. Możemy tylko przypuszczać, że był rybakiem, jak większość apostołów, gdyż w opisie ze zmartwychwstałym Chrystusem nad jeziorem Genezaret znajduje się wśród rybaków i jest wyliczony jako drugi po Piotrze, obok
synów Zebedeusza i Natanaela.
Tomasz poniósł męczeńską śmierć w Kalaminie w Indiach, zabity mieczem lub lancą. Jego grób znajduje się pod ołtarzem w katedrze w Madrasie w pobliżu Zatoki Bengalskiej. Jego ciało w nieznanych okolicznościach przewieziono w III wieku do Edessy (obecnie turecka Şanlıurfa) w Azji Mniejszej. Powstał tam prężny ośrodek jego kultu oraz powstała bogata literatura o nim. Tomaszowi przypisuje się autorstwo gnostyckiej Ewangelii Tomasza.
Ewangelia Tomasza (kopt. p.euaggelion p.kata Thomas) – starożytne pismo zaliczane do apokryfów Nowego Testamentu, powstałe prawdopodobnie przed końcem II wieku n.e. i znane dziś przede wszystkim w przekładzie na dialekt saidzki języka koptyjskiego. Tekst grecki zachował się we fragmentach; wskazuje się, że językiem oryginału mógł być syryjski. Dzieło znane było starożytnym Ojcom Kościoła, zaginęło i odkryte zostało ponownie w XX wieku.
Tekst apokryfu zawiera 114 powiedzeń (logiów) Jezusa Chrystusa, które miał zapisać Tomasz Apostoł. Znaczna ich część ma swoje odpowiedniki w Ewangeliach kanonicznych. Jest jednym z najważniejszych apokryfów, bywa nazywany piątą Ewangelią. Datowanie, pochodzenie, jak i struktura apokryfu nie zostały jeszcze całkowicie wyjaśnione.
Od wspomnianego dokumentu należy odróżnić inny IV-wieczny apokryf, Ewangelię Dzieciństwa Tomasza, która opisuje dziecięce lata Jezusa.
Ewangelia Tomasza zawiera wypowiedzi Jezusa z Nazaretu, z których prawie połowa przypomina wypowiedzi Jezusa zawarte w ewangeliach synoptycznych. Każda z wypowiedzi wprowadzana jest formułą: „I Jezus rzekł” (ΠЄϪЄ ІС ϪЄ)
3 Rzekł Jezus: „Gdy wasi przywódcy powiedzą wam: „to królestwo jest w niebie, wtedy ptaki niebieskie będą pierwsze przed wami”. Gdy powiedzą wam, że ono jest w morzu, wtedy ryby będą pierwsze przed wami. Ale królestwo jest tym, co jest w was i tym, co jest poza wami. Skoro poznacie samych siebie, wtedy będziecie poznani i będziecie wiedzieć, że jesteście synami Ojca żywego. Jeśli zaś nie poznacie siebie, wtedy istniejecie w nędzy i sami jesteście nędzą”.
77 Rzekł Jezus: „Ja jestem światłością, która jest ponad wszystkimi. Ja jestem Pełnią, Pełnia wyszła ze mnie, Pełnia doszła do mnie. Rozłupcie drzewo, ja tam jestem. Podnieście kamień, a znajdziecie mnie tam”
3 Rzekł Jezus: „Gdy wasi przywódcy powiedzą wam: „to królestwo jest w niebie, wtedy ptaki niebieskie będą pierwsze przed wami”. Gdy powiedzą wam, że ono jest w morzu, wtedy ryby będą pierwsze przed wami. Ale królestwo jest tym, co jest w was i tym, co jest poza wami. Skoro poznacie samych siebie, wtedy będziecie poznani i będziecie wiedzieć, że jesteście synami Ojca żywego. Jeśli zaś nie poznacie siebie, wtedy istniejecie w nędzy i sami jesteście nędzą”.
77 Rzekł Jezus: „Ja jestem światłością, która jest ponad wszystkimi. Ja jestem Pełnią, Pełnia wyszła ze mnie, Pełnia doszła do mnie. Rozłupcie drzewo, ja tam jestem. Podnieście kamień, a znajdziecie mnie tam”
***
- Mateusz – Lewi, były poborca podatkowy
Mateusz miał jeszcze drugie imię Lewi i że jego ojcem był Alfeusz. Imię Mateusz pochodzi od hebrajskiego imienia Mattaj lub Mattanja, co oznacza „dar Jahwe". Mateusz pochodził z Nazaretu w Galilei. Był poborcą ceł i podatków w Kafarnaum, jednym z większych handlowych miasteczek nad jeziorem Genezaret. Żydzi pogardzali celnikami, ponieważ ściągali oni opłaty na rzecz Rzymian. Ich pracę rozumiano jako wysługiwanie się okupantom. Celnicy byli także uważani za żądnych zysku i nieuczciwie czerpiących korzyści z zajmowanego stanowiska. Uważano ich za grzeszników i traktowano jak pogan. Przebywający wśród celników wyznawca judaizmu stawał się nieczysty i musiał poddawać się przepisowym obmyciom.
Mateusz napisał Ewangelię dla wyznawców judaizmu oraz dla chrześcijan, którzy nawrócili się z judaizmu. Myślą przewodnią jego Ewangelii jest: w osobie, życiu, czynach i nauce Jezusa spełniły się wszystkie proroctwa mesjańskie Starego Testamentu, Jezus jest więc Mesjaszem, a założony przez Niego Kościół to prawdziwe królestwo mesjańskie.
Nie wiadomo, gdzie i w jaki sposób zmarł apostoł. Według niektórych autorów poniósł męczeńską śmierć w Etiopii, według innych w Persji, będąc ścięty mieczem.
***
- Szymon Kananejczyk (zwany Gorliwym)
- Jakub, syn Alfeusza
- Juda Tadeusz (Judas), syn Alfeusza, brat Jakuba
- Judasz Iskariota, zdrajca Jezusa; po jego samobójstwie wybrany został Maciej.
***
Siedemdziesięciu dwóch, (również Sobór siedemdziesięciu apostołów, cs.Sobor semidiesiati apostołow) – grupa wysłańców określanych też mianem uczniów lub apostołów, wyznaczonych przez Jezusa Chrystusa, by głosić Dobrą Nowinę, do miejsc, które zamierzał nawiedzić.
O misji grona siedemdziesięciu dwóch informuje w Nowym Testamencie Ewangelia św. Łukasza. W rękopisach pojawia się też liczba siedemdziesięciu. Tekst Ewangelisty można porównać z Ewangelią św. Mateusza w której częściach „Wybór Dwunastu” i „Mowa misyjna” znajduje się opis zbieżny opisem roli przypisanej uczniom i karze dla odrzucających pokutę. Wysłannicy zgodnie z tradycją żydowską reprezentujący siedemdziesiąt dwa (gdzie indziej siedemdziesiąt) narody realizują wśród pogan misję ewangelizacyjną. Jedynie u Łukasza znajduje się ustęp poświęcony wysłannikom i bibliści przypuszczają, że fragment ten niesie przesłanie o nieograniczonym zasięgu posłannictwa Chrystusa.
Imiona ich nie są znane skądinąd. W tradycji prawosławnej do grona wysłańców zaliczani są: